İMANIN AKAİDLE İLGİLİ ŞUBELERİ
Bunların toplamı otuzdur.
1. Allah'a inanmak: Onun zatına ve sıfatlarına iman etmek buna dahildir.Ayrıca her noksan sıfattan münezzeh olan O zatın tek olduğuna,O'nun hiçbir ortağı ve benzeri olmadığına kesin olarak inanmaktır.
2. Allahtan başka her şey sonradan yaratılmıştır.Ezeli olan ancak Allahtır.
3. Meleklere iman etmek.
4. Allah'ın indirdiği kitaplara iman etmek.
5. Allah'ın peygamberlerine iman etmek.
6. Kadere iman etmek: Yani hayır ve şerrin hepsi Allah'tan olduğuna iman etmek.
7. Kıyamet'in hak olduğuna iman etmek: Kabir sorgulaması,kabir azabı,öldükten sonra dirilmek,hesaba çekilmek, amellerin tartılması,Sırat köprüsünden geçmek hepsi buna dahildir.
8. Cennete ve müminlerin orada ebedi olarak kalacaklarına inanmak.
9. Cehenneme ve orada çok şiddetli azab olduğuna ve Cehenneminde ebedi olacağına inanmak.
10. Allah'a sevgi beslemek.
11. Başkalarını Allah için sevmek ve yalnız Allah için başkalarına buğz etmek(Yani Allah dostlarını sevmek ve O'na isyan edenlere buğz etmek).Sahabe-i Kiramı,özellikle ensar ve muhacirleri sevmek.Bir de Rasulullah sallallahu aleyhi vesellem'in ehline ve nesline muhabbet beslemek.
12. Rasulullah sallallahu aleyhi vesellem'i sevmek: Ona saygı göstermek,selavatı şerife getirmek ve onun sünnetlerine uymak da buna dahildir.
13. İhlaslı olmak: Gösteriş yapmamak ve münafıklıktan sakınmak da buna girmektedir.
14. Tevbe etmek: Yani günahlara gönülden pişman olup,gelecekte bir daha yapmamaya söz vermek.
15. Allah'tan korkmak.
16. Allahın rahmetinden ümitli olmak.
17. Allah'ın rahmetinden ümidi kesmemek.
18. Allaha şükür etmek.
19. Verdiği sözde durmak.
20. Sabretmek.
21. Alçak gönüllü olmak: Büyüklere saygı göstermekte buna girer.
22. Şefkatli ve merhametli olmak: Çocuklara şefkat göstermek te buna girer.
23. Kadere razı olmak.
24. Tevekkül (Allah'a güvenmek).
25. Kendini beğenmeyi ve gururlanmayı terketmek: nefsi ıslah etmek de buna girer.
26. Kin ve buğz etmemek: Haset de buna dahildir.
27. (Buharinin Şerhi olan Ayni'de bu madde boş bırakılmıştır.Benim kanaatime göre burada Hayali olmak vardır.Katibin hatası yüzünden boş kalmıştır.)
28. Öfkelenmemek.
29. Aldatmamak: Buna kötü zan ve kimseye hile yapmamak da dahildir.
30. Dünya sevgisini kalpten çıkarmak:Buna mal ve makam sevgisi de dahildir.
Allame Ayni rahmetullahi aleyh diyorki: Yukarıdaki maddelere kalp ile ilgili bütün ameller dahildir. Görünüş bakımından bir amel bunlardan dışarıda gözükse de dikkatli bakıldığında bu maddelerden herhangi birine dahil olur.
İMANIN DİL İLE İLGİLİ ŞUBELERİ
Bunlar yedi tanedir.
1. Kelimeyi Tayyibeyi okumak
2. Kuranı Kerimi okumak.
3. İlim öğrenmek.
4. Başkalarına ilim öğretmek.
5. Dua etmek.
6. Allah'ı zikretmek: İstiğfar etmek de buna dahildir.
7. Çirkin sözlerden sakınmak.
İMANIN DİĞER AZALARLA İLGİLİ ŞUBELERİ
Bunların toplamı kırk tanedir.Bunlarda üçe ayrılmıştır:
Kişinin kendi şahsıyla ilgili olanlar; on altı şubedir.
1. Temiz olmak: Beden temizliği,elbise temizliği,yer temizliği,hepsi buna girerler.Ayrıca,abdest almak,Hayız, nifas ve cünüplükten temizlenmek için gusül yapmak dabeden temizliğine dahildir.
2. Namazı devamlı ve gereği üzere kılmak(Namazı gereği üzere kılmak,onun adab ve şartlarına riayet ederek eda etmektir.)Farz, nafile,eda ve kaza hepsi buna dahildir.
3. Sadaka vermek: Zekat vermek,fitre ve bahşiş vermek,insanlara yemek yedirmek,misafire ikram etmek ve köleleri azad etmek de buna girer.
4. Farz olsun veya nafile olsun oruç tutmak.
5. Farz olsun veya nafile olsun Hacc etmek: Umre ve tavaf da buna dahildir.
6. İtikaf etmek: Kadir gecesini araştırmak da buna dahildir.
7. Dini korumak için evi terketmek: Hicret de buna dahildir.
8. Adağı yerine getirmek.
9. Yeminlere dikkat etmek,bozmamak.
10. Keffaretleri ödemek.
11. Namazda ve namazın dışında avret yerlerini örtmek.
12. Kurban kesmek,kurbanlık hayvanlara iyi bakıp beslemek ve buna önem göstermek.
13. Cenazeye önem vermek ve cenazenin bütün işlemlerini düzene koymak.
14. Borçları ödemek.
15. İnsanlarla olan alış-verişlerinde dürüst olmak,faizden sakınmak.
16. Doğru şahitlik yapmak,hakkı gizlememek.
Başkalarıyla olan münasebetler ile ilgili olanlar; altı şubedir.
1. Evlenmek yolu ile haramlardan korunmak.
2. Çoluk-çocuğun hakkını gözetmek ve eda etmek: Buna hizmetçilerin hakkı da dahildir.
3. Ana-baba ile iyi geçinmek,yumuşak davranmak ve itaat etmek.
4. Çocukları iyi terbiye etmek.
5. Akrabalar ile ilişkiyi devam ettirmek.
6. Büyüklere itaat etmek.
Toplum haklarıyla ilgili olanlar; on sekiz şubedir.
1. Halkı adaletle idare etmek.
2. Hakk üzere olan topluluğu desteklemek.
3. İdarecilere itaat etmek( Dine uymayan şeyleri emretmedikleri sürece).
4. Halk arasındaki düzeni sağlamak: Fesad çıkaranlara ceza vermek,isyancılara karşı cihad etmek de buna dahildir.
5. İyi işlerde başkalarına yardım etmek.
6. İyiliği emretmek,kötülükten men etmek:Vaaz ve tebliğ buna dahildir.
7. Allah'ın koymuş olduğu cezaları uygulamak.
8. Cihad etmek: Sınırları korumak da buna dahildir.
9. Emaneti eda etmek:Ganimet malının beşte birini Beytül Mal'a vermek de buna dahildir.
10. Borç vermek ve borcu ödemek.
11. Komşularının haklarını eda etmek ve onlara ikram etmek.
12. Doğru alış-veriş yapmak: Malı helal yolla kazanmak da buna dahildir.
13. Malı yerinde harcamak:Cimrilikten ve israftan sakınmak da buna dahildir.
14. Selam vermek ve selam almak.
15. Aksırana Yerhamükellah demek.
16. Dünyadaki yaratıklara zarar vermemek ve eziyet etmemek.
17. (Caiz olmayan) oyun ve eğlencelerden sakınmak.
18. Yoldaki eziyet veren şeyleri uzaklaştırmak.
Bunların toplamı yetmiş yedi şubedir.Bunlardan bazıları bazılarına da katılabilir.Mesela: (Helal yolla) mal kazanmak ve malı (yerinde) harcamanın her ikiside doğru alış-veriş yapmak kısmına katılabilir.Böyle dikkatli bir inceleme yapılarak bir kaç madde daha azaltılabilir. Böylece yapılan bu açıklama imanın 70 veya 67 şubesi olduğunu bildiren hadislere uygun düşer.
Ben bu tafsilatlı açıklamada Allame Ayni rahmetullahi aleyh'in Sahih-i Buhari yi şerh ederken takip ettiği sıra ile anlatma tarzını temel kabul ettim.Hafız İbn-i Hacerrahmetullahi aleyh'in Fathul Bari adlı eserinden ve Allame Alliyyül Kari rahmetullahi aleyh'in Mirkat adlı eserinden açıklamalar ve eklemeler yaptım.
Alimler imanın bütün şubelerinin kısaca yukarıda anlatılanlar olduğunu yazmışlardır.Artık insan bunları iyice düşünüp fikretmeli,bunlardan kendinde bulunan vasıflar için Allahu Teala'ya şükretmelidir.Çünkü her iyilik ancak O'nun tevfiki ve lütfu ile elde edilir.Buvasıflardan hangisi kendinde eksikse,onu elde etmek için gayret göstermeli ve elde edebilmek için Allahu Teala'dan daima tevfik istemelidir.
"Başarım yalnız Allahın yardımı iledir." (Hud-88)
Muhammed Zekeriyya KANDEHLEVİ
Anasayfa 
Çarş. Eyl. 23, 2009 5:07 pm
